راهنمای گردشگری راهنمای گردشگری و سفر
باغ روس ها، باغ عمارتی تاریخی در گرگان است که در واقع ساختمان کنسولگری روسیه بوده است. در ادامه مطلب زیر درباره این باغ زیبا بیشتر بدانید.
باغ روس ها در گذشته قسمتی از محله نعلبندان بود و جزء باغ شاه محسوب می گردید. وسعت امروزی باغ ۴ الی ۵ هکتار است در سمت شمال آن، عمارت و ساختمان کهنه کنسولگری قرار دارد که نگهبانی با خانواده خود سالیان سال در آن زندگی می کند. در سمت شرق همین مکان، به فاصله بسیار کم از ساختمان کنسولگری مقبره امام زاده بی بی هور و بی بی نور در ساختمان کوچکی واقع است که در سال ۱۳۸۰ تعمیر و بازسازی شده است. باغ وسیع روس ها، همواره پوشیده از درختان و علف های هرز است و زیباترین زمان آن فصل بهار است که همه چیز سرسبز می گردد.
با گذشت بهار و فرا رسیدن تابستان همه گیاهان خشک می شوند، و درختان در انتظار قطرات باران هلهله می زنند. همواره چندین راس گوسفند که متعلق به نگهبان باغ است در آن مشغول چریدن می باشند. دیوارهای جنوبی، شمالی و غربی آن همواره کج و در بعضی از قسمت ها در حال ریزش هستند که گاه به سختی سعی می کنند آن را سرپا نگه دارند. همواره یکی از مسایل مردم اطراف باغ، اعتراض آنها به وضعیت دیوارها است که حجم زیادی از مکاتبات درباره آن را می تواند در پرونده یکی از ادارات دید. امروزه دیواره شرقی باغ روس ها برداشته شد و با تور سیمی ضخیم و بلندی حصارکشی شده که درون باغ کاملا دیده می شود.نوسینده کتاب نخبه سیفیه(۱۳۲۱ ه .ق) درباره باغ روس ها می نویسد: « باغی است با درختان کهنسال سرو، کاج و کاج مطبق و سایر درختان جنگلی، علف فراوان سطح باغ را فرا گرفته بود و از بی آبی بیشتر درختان روی در خشکی داشت. بنای عظیم دوطبقه در میان درختان بود. در ورودی بنا در جنوب بود و بخاری ظریف داشت. بناهای دیگر شامل درشکه خانه و انبار و خانه سرایداری اطراف این بنا بود. مساحت باغ بالغ بر شش هکتار و نیم بود.» همچنین باغ معروف به کارگزاری روس که موقوفه، متعلق به ورثه حاجی محمدتقی خان است بنای قابلی ندارد و به باغ آب اتصالی دارد. در کنار آن باغ و عمارت میرزاجعفرخان منشی قنسولگری است که به وضع جدید ساخته شده و از این قبیل بنا بسیار است.
در نخبه کامرانی آمده است: «عمارت قنسولگری دولت بهیه ی روس را مرحوم شاهزاده سپهسالار اعظم در محله نعلبندان ساخته بودند این عمارت مشتمل بر مراتب تحتانی و فوقانی و دارای اطاق ها و تالارها است که نظیر قصور ممتازه دارالخلافه است که قنسولگری خریداری کرده است. دیگر عمارت و باغ کارگزاری است که ملک موقوفه و متعلق به ورثه محمدتقی خان است بنای قابل ندارد . باغ وسیع مفصل و آب جاری متصل دارد. در خیابان پشت دروازه بسطام و سمت شرقی دیوانخانه دولتی واقع است و دیگر عمارت و باغ میرزاجعفرخان منشی باشی قنسولگری است که به وضع جدید ساخته شده و از این قبیل بنا بسیار دارد. خصوصا عمارات ساعد لشکر و میرزا داودخان گرجی.
اما ساختمان کهنه کنسولگری امروز، همچنان که یک جهانگرد می نویسد: « روزگاری مهمترین خانه استراباد متعلق به گوسف بود هم ایشان نقل می کند که « ما دو شب مهمان قنسول روس در قنسولگری استراباد بودیم، شش سرباز روسی در باغچه موزیک برای ما می نواختند و تمام باغ و خانه را با فانوس های آویخته به درختان روشن نگه می داشتند. پایگاه های روسیه در ایالت استراباد عصر قاجار عبارت بودند از:کمیسیون ایران و روس مستقر در جوار برج بلند قابوس، جزیره آشوراده که پادگان نظامی روس ها د رآن مستقر بود. بندرگز که محل روابط تجاری ایران و روس بود و کنسولگری روسیه مستقر در باغ روس ها که ثقل فعالیت های دولت روسیه تزاری در آنجا صورت می گرفت. بعد از انقلاب ۱۹۱۷ م روسیه، نیروهای روسی از ایران خارج شدند و به علت آشوب های پس از انقلاب بلشویکی روابط تجاری ایران و روسیه دچار مشکل شد. بر اساس عهدنامه مودت ۱۹۲۱ م بین ایران و دولت انقلابی شوروی، روس ها کلیه معاهدات و قراردادهایی که امپراتور سابق روسیه با دولت ایران منعقد نموده به کلی لغو و از درجه اعتبار ساقط نمودند، چنانچه بر اساس فصل سوم جزیره آشوراده و سایر جزایری که در سواحل ایالت استراباد واقع هستند صرف نظر می نماید. ولی آنها کنسولگری را برای خود نگه داشتند. از این رو، امروزه باغ متعلق به دولت فدراتیو روسیه می باشد و هیچ کس حق ورود به آن را ندارد. اما هستند افرادی که خود را مالک باغ یا بخشی از آن می دانند. آقای زیادلو پسر حسین می گوید: پدربزرگ او عباسقلی آقا قسمتی از زمین خود را که متصل به امام زاده است، به روس ها اجاره دادند، که مدت اجاره آن به پایان رسیده است به همین دلیل او خود را مالک قسمتی از زمین متصل به امام زاده به وسعت ۲۹۷۰۰ متر می داند زمانی که دیوار شرقی باغ تخریب و به جای آن فنس کشیده می شد او به شهردار گرگان اعتراض کرد و حتی در سال ۱۳۸۱ آن قسمت را وقف نموده است.
مسئولین اداره کل اوقاف استان هم ادعاهایی داشتند. اصغر وریچی رییس اداره اوقاف در مورخه ۲۳/۷/۱۳۵۲ طی نامه ای مدعی مالکیت یک دانگ و سه ربع از ششدانگ یکباب باغچه، ششدانگ یکباب باغچه معروف به باغچه حاجی محمدابراهیم و ششدانگ قطعه زمین به عرض ۱۳ و طول ۲۶ زرع که در وسط باغ قنسولگری واقع شده بود و به همین سبب اداره اوقاف گرگان مال الاجاره طلب می کند.سال ها پیش، مدیر کل جوان اوقاف به دنبال باغ بود و مصمم خواسته خود را مطرح می کرد وقتی « کنوانسیون وین» را مطرح کردم او می گفت مهم نیست من آن را می گیرم؟!
بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی یک شهروند گرگانی به نام دکتر جاوید صلاحی طی نامه ای به تاریخ ۱۹/۸/۱۳۸۱ پیشنهاد خرید آن را می دهد. در طول سال ها، همواره باغ و مالکیت آن مطرح می شد و گاه این موضوع وارد منازعات سیاسی هم می شد.هم اکنون باغ روس ها همچنان که از عنوانش پیداست در اختیار دولت فدراتیو روسیه است و مقامات روسیه و وکیل آنها گهگاهی به آن سری می زنند و پیگیر امور هستند و نگهبان باغ از طرف آنها مسئول نگهداری و مراقبت از آن است.
