آشنایی با کلیسای وانک در اصفهان

کلیسای وانک : کلیسای وانک بزرگترین و مشهورترین کلیسا در منطقه جلفای اصفهان است. این کلیسا که به نام های سن سور و آمنا پرکیچ نیز نامیده می شود، در زمان شاه عباس دوم و از روی کلیسای سنت استپانوس در جلفای آذربایجان ساخته شده است. کلیسای وانک در سال ۱۰۱۵ هجری قمری برابر ۱۶۰۵ میلادی در اراضی باغ زرشک احداث شد. معماری آن بی نهایت چشمگیر است و داخل آن با استفاده از نقاشی های دیواری زیبا، کاشی ها و تابلوهای نقاشی تزئین شده است. از نظر طلاکاری سقف و سطح داخل گنبد و نقاشی های تاریخی، می توان گفت که کلیسای وانک از زیباترین کلیساهای استان اصفهان شناخته می شود. داخل کلیسای وانک و تمام دیوارهای اطراف آن با تزئینات نقاشی رنگ روغن و آب طلا به سبک ایرانی و تصاویری از زندگی حضرت مسیح متاثر از نقاشی ایتالیایی مزین شده است. تمامی این آثار سعی در به تصویر کشیدن زندگی مسیح را دارد و به غیر از نقاشی هایی که تقلیدی از سبک ایتالیایی هستند، معماری و دکوراسیون های کلیسای وانک همگی ایرانی هستند.

این کلیسا محراب گنبدی درست شبیه به معماری مسجدهای ایرانی و اسلامی دارد اما همانند کلیساهای غربی، محراب هشت ضلعی نیز به آن اضافه شده است. نمازخانه اصلی کلیسا که به شکل متوازی الاضلاع است شامل دو قسمت چهارگوش است که قسمت اول شبستان بنا و قسمت دوم که زیر گنبد خانه است محل اجرای مراسم و سرودهای مذهبی است. نقاشی های آبی و طلایی که روی سقف این گنبد قرار دارند داستان هایی از انجیل را که در مورد خلقت آدم و حوا و اخرج آنها از بهشت بود را روایت می کنند.

در گوشه حیات کلیسا برج ناقوس زیبا و بزرگی ساخته شده که بر چهار ستون سنگی استوار است. در گوشه دیگری از این حیاط و روبروی برج ناقوس ستون بلندی از سنگ یادبود ۵/۱ میلیون نفر ارمنی ساخته شده که در سال ۱۹۱۵ میلادی قتل عام شده اند. در صحن حیاط کلیسا چند نفر از ارامنه مشهور از جمله چند اسقف اعظم و نمایندگان سیاسی کشورهای اروپایی که در اصفهان در گذشته اند به خاک سپرده شده اند.

کلیسای وانک موزه کوچک ولی منحصر به فردی نیز دارد. موزه کلیسا در سال ۱۳۲۲ هجری قمری برابر با ۱۹۰۵ میلادی ساخته شد و اشیائی که در سالن های آن به معرض تماشای بازدید کنندگان گذاشته شده اند شامل تابلوهای نقاشی ار نقاشان اروپائی است که به کلیسا اهداء کرده اند. تعدادی کتب خطی نفیس نیز در این موزه نگهداری می شوند. از جمله مجموعه های نفیس این موزه فرامینی است که در طول تاریخ صفویه به بعد سلاطین و حکام ایران درباره ارامنه صادر کرده اند. این فرامین از نظر بررسی تاریخ ارامنه بسیار مهم و قابل ملاحظه بوده و در عداد منابع قابل اعتماد به شمار می روند. کلیسای وانک کتابخانه هم دارد که برای تحقیق های هنری و یا تحقیق در زبان ارمنی و اروپای قرون وسطی بسیار مناسب است.

قدیمی ترین کتاب چاپ شده از اصفهان و بعضیا از احکام و فرمان های پادشاهان ایرانی که قدیمی ترین آن متعلق به زمان شاه عباس است هم در این موزه به چشم می خورد. یکی از معروف ترین اشیایی که در این موزه نگهداری می شود، تار موی دختری ۱۸ ساله ای است که روی آن در سال ۱۹۷۴ میلادی فرازی از کتاب تورات به زبان ارمنی نوشته شده است. در قرن ۱۷م یک انتشارات چاپی در اصفهان توسط اسقف خاچتور تاسیس شد. اولین کتابی که این انشارات منتشر کرد مزامیر (یکی از بخش های تنخ یهودی و عهد عتیق در انجیل) بود که تنها نسخه باقی مانده از آن در شهر اسکفورد انگلستان نگهداری می شود. به صورت کلی، مجموعه ی این کلیسا دوره های مختلف سیاسی، اقتصادی و اقیت بودن ارامنه در ایران از اواسط قرن ۱۷ را نشان می دهد. کتابخانه کلیسای وانک نیز با ۲۵۰۰۰ جلد کتاب به عنوان یکی از بهترین منابع مورد استفاده محققین و پژوهشگران ارمنی و سایر ادیان قرار میگیرد.

از دیگر تأسیسات کلیسا چاپخانه است. این چاپخانه که به سعی و کوشش و ابتکار پیشوای ارامنه آن روزگار به نام خاچاطور کساراتسی در جلفا تأسیس شده بود در سال ۱۶۳۶ میلادی به عنوان اولین چاپخانه شروع به کار کرد و نخستین کتابی که به وسیله آن به چاپ رسید زبور داوود بود که از این کتاب فقط یک نسخه در دنیا موجود است و آن نیز در شهر آکسفورد انگلستان نگهداری می شود. تصویر این کتاب در موزه کلیسا در معرض بازدید عموم است.

کلیسای وانک دارای گنبدی عظیم، دیوراهای رفیع و طاق های بلند و زیباست و در حال حاضر محل اقامت خلیفه ایران و هندوستان است.