مکان تاریخی و تفریحی کاخ عالی قاپو در اصفهان

مکان تاریخی و تفریحی کاخ عالی قاپو در اصفهان

 

 

کاخ عالی قاپو در اصفهان : این بنا بین سال های ۹۷۱ تا ۹۷۷ خورشیدی، بعد از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان توسط شاه عباس اول، در اواخر قرن دهم هجری شمسی، به عنوان مقر و دولتخانه حکومتی سلاطین صفوی ساخته شد.

بیاتو کیش : عالی قاپـو مرکب از دو کلمه «عالی» و «قاپو» است که با هم به معنای «سردر بلند» یا «درگاه بلند» هستند. از این سر در بلند که تماماً با سنگ سماق ساخته شده به قصر وارد می شویم و به وسیله پلکانی که در دو طرف تعبیه شده اند به طبقات فوقانی می رسیم.

در گذشته به دلیل نبود بناهای بلند، اولین چیزی که به محض ورود به شهر اصفهان نظرها را جلب می کرده کاخ شاه عباس اول یا همان کاخ عالی قاپو بوده است. کاخ عالی قاپو از آن بناهای شاخصی است که به دست شاه عباس کبیر در قرن ۱۱ هجری در اصفهان ساخته شد. کاربری اصلی ایـن فضا و هدف از ساخت آن این بود که یک هسته مرکزی جهت حل و فصل امور کشور و دربار پادشاه بوجود آید و از این رو مورخین معاصر و شاه عباس اول از آن با نام دولتخانه مبارکه نقش جهان یاد کرده اند.

 

آنچه عالی قاپو را در میان آثار با شکوه و بسیار نفیس قرار داده است، علاوه بر مینیاتورهای اثر هنرمند مشهور عصر صفوی، رضا عباسی، گچبری های آخرین طبقه است، که تالار آن به اتاق موسیقی یا اتاق صوت نیز معروف است. در این قسمت از کاخ، تصویر انواع جام و صراحی در دیوار تعبیه شده است. ساختن و پرداختن این اشکال به غیر از نمایش زیبائی و خلاقیت و ابتکار هنرمندان گچکار، برای این بوده است که انعکاسات حاصله از نغمه های نوازندگان و اساتید موسیقی، به وسیله این اشکال مجوف گرفته شود و صداها، طبیعی و بدون انعکاس به گوش برسند.

 

 

در این زمان نظام گسترده ای از میدان ها و خیابان ها، پارک ها و ساختمان ها در اصفهان برقرار بود و بسیاری در آن زمان این شهر را بزرگ ترین شهر عالم دانسته اند زمانی که خبری از ورسای و شهرهای بزرگ اروپایی نبود. نکته جالب این است که همگی اعتقاد بر این دارند که اصفهان شهرت خود را مدیون شاه عباس است. جابر بن انصاری در تاریخ اصفهان نوشته است شالوده این عمارت در عهد جانشینان تیمور یا تراکمه ریخته شده بود و شاه عباس در ۱۰۱۸ هجری پنج طبقه دیگر بر آن اضافه نمود و تغییراتی هم در طبقه اول آن داد تا کل بنا دارای تعادل باشد. تاریخ شروع ساختمان عالی قاپو و زمان اتمام آن معلوم نیست ولی از قرائن موجود چنین بر می آید که این بنا و بنای مقابل آن یعنی مسجد شیخ لطف ﷲ، در زمانی نزدیک به هم اجرا شده اند و نقل شده که این دو بنا دارای سابقه و قدمت بیشتری نسبت به مسجد امام هستند و در زمانی که مسجد امام ساخته می شده این دو بنا ساخته شده بود که یکی قصر شاه و دیگری مسجد مخصوص خانواده سلطنتی شاه بوده است.

 

بیشتر بدانید : درباره بنای تاریخی منارجنبان با کلیک بر آن .

 

عالی قاپو یا عالی قاپور یه اصطلاح ترکی و به معنی سر در بلند یا درگاه بلند است. کاخ با شکوه عالی قاپو ۶ طبقه دارد و روبروی مسجد شیخ لطف الله قرار گرفته است. این بنای چند منظوره برای شاه اهمیت زیادی داشته چرا که محلی برای دیدارها، جلسات و بازدیدهای مهم خارجی و داخلی آن بوده است، همچنین شاه عباس و درباریان، زمان برگزاری مسابقات اسب سواری و چوگان اینجا می نشستند و بازی را تماشا می کردند. به گفته شاردن سردر بزرگ بنا رو به میدان سلطنتی یعنی میدان نقش جهان است و این سردر را با نـام عالی قاپو یعنی باب رفیع یا در مقدس می نامند. این سردر از سنگ سماق و با مرتبه بلندی ساخته شده و در آستانه در آن از سنگ زیبای سماق با رنگ سبز استفاده کرده اند. این سنگ که برای ایرانیان دارای جنبه مقدس و با ارزش فراوان است، دارای ارتفاع تقریبی ۶ انگشت و با فرم نیم دایره است. قداست این سنگ به حدی است که اگر کسی پا بر روی آن بگذارد آن را مجازات می کنند و مردم عادی همیشه هنگام ورود آن را بوسیده و به آن احترام می گذارند، حتی خود شخص شاه هم هیچ گاه سواره از آن رد نمی شد و قبل از رسیدن به آستانه پیاده می شد و از آن عبور می کرد. بعد از عبور از این در مقدس پنج یا شش قدمی که جلو بیاییم به دو تاﻻر بزرگ می رسیم که یکی محل استقرار رئیس دیوانخانه است که در این مکان به قضاوت نشسته و تقاضانامه ها را به نظر شاه می رساند و تاﻻر دیگر قاپوچی باشی یا همان رئیس دربان ها می باشد که وظیفه آن رسیدگی به امـور عمومی شهر است. در کنار تر دو سالن کوچک تر وجود دارد که به آن کشیک خانه می گویند و به دلیل اینکه فضایی جهت استفاده محافظین قصر است با این نام خوانده می شود. نقل شده است که در این بنا بر روی همه باز بوده و فقط شاه بوده که می توانسته است کسی را از ساختمان بیرون کند و در غیر این صورت در آن بر روی همه باز بوده است.

 

 

به طور کلی بنای عالي قاپو به عنوان يک بنای تشريفاتی خوش ساخت و زيبا دستاورد ديگری است از هنر معماری دوران صفويه که از فراز آن منظره شهر باستانی اصفهان و تغيير و تحول ۱۰۰۰ ساله آن به خوبی نمايان است.

عمارت عالی قاپو همیشه و حتی پس از وسعت گرفتن آن مهم ترین بنایی بود که مورد علاقه شاه قرار گرفته بود به صورتی که بیشترین زمان خود را در آنجا سپری می کرد و کارهای مهم خود را از قبیل رسیدگی به امور جاری کشور، مجالس و جشن های خصوصی، خوردن غذا، استراحت کردن و… را دراین بنا انجام می داد و همچنین در طول روز از دیدن منظره زیبا و پر هیجان میدان لذت می برد و با توجه به ارتفاع زیاد بنا و دید وسیع آن بر شهر، همیشه خود را مسلط بر شهر و امور آن می دانست و به خاطر اهمیت این بنا در نظر شاه بود که وی هنرمندان بزرگ آن زمان از جمله رضای عباسی که بزرگ ترین و معروف ترین مینیاتوریست دوره شاه عباس بود را به این کاخ آورد تا وی و دیگر هنرمندان با هنر خود و گرد آوردن نقش و نگاره های زیبا بر دیوار و سقف این بنا مکانی زیبا و بی همتا را برای شاه بوجود آورند. این هنرمند و شاگردانش تزئیناتی به شکل نقاشی های گل و بوته و شاخ و برگ و اشکال حیوانات را در طاق اطاق های تو در تو این عمارت و راهرو ها و پله های آن بوجود آوردند و شاید اوج هنرنمایی آن ها را در اطاق های طبقه سوم که مخصوص شاه و زندگی شخصی وی بود، بتوان دید.

در طبقات باﻻ تقریبا همهٔ طبقات دارای پلان یکسانی بوده و شخصیت کلی آن به این صورت است که یک سالن بزرگ و چندین اتاق کوچک در اطراف آن قرار دارد و اتاق هایی که سمت میدان قرار دارند برای آن ها بالکن هایی در نظر گرفته شده است که افراد بتوانند در آن نشسته و به تماشای آنچه که در میدان می گذرد و اتفاق می افتد بپردازند. تعداد اتاق های کوچک و راهروهای این عمارت به قدری زیاد است که دربان ها گفته اند که در عمارت بیش از ۵۰۰ در وجود دارد. یکی از جنبه های زیبایی این قصر به خاطر نقوش دیوارهای آن است دیوارهایی که از باﻻ تا پایین با طلا و مینیاتور های زیبا و کم نظیر تزئین شده است. گاه گاه دیده می شود که در میان این تزئینات قسمت هایی به رنگ سفید درآمده و نقوش بسیار ساده ای دارد که نمود زیبایی پیدا می کند و این امر باعث می شود که طرح های کناری آن جلوه و زیبایی خود را بیشتر نمایان سازد.

 

 

 

نکته جالبی که در رابطه با عمارت عالی قاپو وجود دارد این است که در این محل حوضی قدیمی از جنس مس و سنگ توسط شیخ بهایی ساخته شده است که با دم و بازدم هوا پر از آب می شده و به انعکاس تصویر سقف چوبی عالی قاپو و خنکی هوا در زیر این سقف چوبی کمک می کرده است، اما متاسفانه الان به علت فرسودگی، بی استفاده مانده است. از دیگر زیبایی های معماری این عمارت راه پله ی اضطراری آن است که بسیار زیبا و دیدنی است.

 

 

عالى قاپو بزرگترین کاخى است که ممکن است در یک پایتخت وجود داشته باشد. پس می‌توان گفت ‌این کاخ در زمان صفویه از بهترین کاخ‌های دنیا به شمار می‌رفته و از این روی، دارای همه مزایا و محاسن بوده و آنچه لازمه یک کاخ سلطنتى بوده در آن وجود داشته است.

 

 

بازدید از ساعت ۹ صبح تا ۹ شب امکان پذیر است.