سرهای غول پیکر اولمک

ﺳﺮهای ﺳﻨﮕﯽ ﻋﻈﯿﻢﺍﻟﺠﺜﻪﺍﯼ ﮐﻪ «ﻣﺘﯿﻮ ﺍﺳﺘﯿﺮﻟﯿﻨﮓ» ﺩﺭ «ﻻﻭﻧﺘﺎ» جایی در ﺩﻝ ﺟﻨﮕﻞﻫﺎﯼ ﻣﻪﺁﻟﻮﺩ ﺟﻨﻮﺏ ﻣﮑﺰﯾﮏ ﺍﺯ ﺯﯾﺮ ﺧﺎﮎ ﺑﯿﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ، ‌ﺍﻭﻟﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ، ﺍﻭﻟمک ﻧﺎﻣﯿﺪﻩ ﺷﺪ. در ادامه درباره این مجسمه های عظیم الجثه بیشتر بخوانید.

تمدن اولمک | Olmec Civilization
تمدن اولمک که در مکزیک واقع شده است، بخشی از اولین تمدن ها در مزوآمریکا (Mesoamerica) در دوره پیش از کلاسیک می باشد. این تمدن از ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد آغاز شده و تا ۴۰۰ سال پیش از میلاد ادامه یافته است و از طرفی به عنوان پایه ای برای فرهنگ های بعدی مزوآمریکا از جمله مایاها و آزتک ها بوده است. قلب این تمدن در خلیج مکزیک بوده که در حال حاضر ایالت های وراکروز و تاباسکو قرار گرفته اند. مجتمع های مقدس، مجسمه های سنگی بزرگ، نوشیدن شکلات و عبادتگاه ها همگی از ویژگی های فرهنگ تمدن اولیه اولمک بوده که برای افرادی که نخستین تمدن بزرگ آمریکای میانی را دنبال می کنند می تواند مورد توجه باشد.
تمدن اولمک بسیاری از رمز و رازها را همراه خود داشته، به طوری که ما حتی نمی دانیم که نام تمدنی که آن ها بر روی خود گذاشته بودند چیست. اولمک نامی است که تمدن آزتک بر روی آن نهاده و به معنی مردم لاستیکی می باشد. با توجه به اینکه شواهد باستان شناسی، ریشه های قومی و بسیاری از شهرهای آن ها به درستی مشخص نیست، اما اولمک ها شیوه های مذهبی خاص خود را با استفاده از نماد ها به کار می برده اند. اعمال مذهبی اولمک ها شامل فداکاری، ارائه دادگاه ها و موارد بسیار دیگری بوده است که اکثر آن ها به تمدن های بعدی در آمریکای مرکزی نیز منتقل شده اند. هرچند اکثر این موارد در زمان فروپاشی این تمدن ها توسط اسپانیایی ها از بین رفته اند.

موفقیت اولمک ها در بهره برداری از مناطق ساحلی حاصلخیز در خلیج مکزیک بود. آن ها معمولا محصولاتی مانند ذرت و لوبیا را دوبار در سال تولید کرده به طوری که دارای مازاد تولید بودند. از طرف دیگر ان ها منابع زیادی از مواد غذایی گیاهی و موجودات گیاهی را نیز جمع آوری می کرده اند. در ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد، مراکز شهری معروفی در سن لورنز، لاونتا، لاگونادلوس سروس، تریس زاپوتس و لاس لیمان گسترش یافتند. سن لورنز در سال های ۱۲۰۰ تا ۹۰۰ پیش از میلاد زمانی که موقعیت استراتژیک آن از وقوع سیل در امان بود توانست کنترل تجارت منطقه ای را به دست بگیرد. کالاهایی که اغلب توسط تمدن اولمک تجارت می شدند شامل سفال، پر، آیینه و … بودند. شواهد فرهنگی بالایی از سن لورنز وجود داشته که ساختارهای تپه ای شکل و همچنین ساختمان ها و قصرهای قرمز رنگ را نشان می دهد. در حدود سال ۹۰۰ پیش از میلاد در سایت شهر سن لورنز شواهدی از اخریب های سیستماتیک وجود دارد. در همین زمان شهر لاونتا شروع به شکوفایی کرده و کم کم تبدیل به پایتختی جدید برای تمدن اولمک گردید تا در نهایت این شهر بتواند جمعیتی در حدود ۱۸ هزار نفر را در خود جای دهد.

هر سه منطقه سن لورنز، لاونتا و لاگونا دلوس سروس در رنامه ریزی های خود تناسب هایی دوجانبه داشتند. جالب است بدانید که اولین هرم ساخته شده در مزوآمریکا در شهر لاونتا ساخته شده است. به عنوان مثال در شهر لاونتا ساختمان های متقاطع در امتداد محورهای شمالی جنوبی قرار گرفته اند. هرم ساخته شده چند مرحله ای بود. یک مرحله بزرگ برای برگزاری مراسم های تشریفاتی بوده است که امروزه یک تپه بدون شکل از آن باقی مانده است. بر روی آن دو ستون بازالتی با ارتفاع دو متر در یک خط و همچنین دو هرم کوچکتر قرار گرفته اند. این تپه ها و هرم ها و همچنین ویژگی های منحصر به فرد آن ها بارها در سایت های مهم مزوآمریکا تکرار شده و به هماهنگی این ساختمان ها بسیار توجه شده است. شهر لاونتا نیز همانند سن لورنز در بین سال های ۳۰۰ تا ۴۰۰ پیش از میلاد از بین رفته و این تخریب آثار از عمدی بودن را نیز ارائه می نماید.

همانند سایر حوزه های فرهنگی تمدن اولمک، جزییات در مورد مذهب این تمدن نیز ناقص می باشد. با این حال با توجه به شواهد باستان شناختی، می توان برخی از مهمترین ویژگی های مذهبی آن را با هم ترکیب کرد. به نظر می رسد که تمدن اولمک برای مکان های طبیعی احترام خاصی قائل بوده و ارتباطی را بین آسمان، زمین و عالم مردگان در نظر می گرفته است. به عنوان مثال از نظر آن ها، غارها می توانستند به جهانی زیرزمینی رسیده و همچنین کوه ها می توانند دسترسی به هر سه سطح را ارائه نمایند. مهمترین مکان های کوهستانی برای اولمک ها شامل چالکاتزینگو (Chalcatzingo) و ال ماناتی (El Manatί) و اوکستوتیتلان (Oxtotitlan) بوده است.

میراث قابل ملاحظه ای که از تمدن اولمک به جای مانده است سرهای سنگی عظیم ساخته شده می باشد. این مجسمه های سنگی در سنگ های بازالت حک شده و ویژگی های منحصر به فردی از جزییات صورت را ارائه می نمایند. این سرها و صورت ها احتمالا پرتره هایی از حاکان واقعی اولمک بوده اند. این مجسمه های سر، تا ۳ متر بلندی و تا ۸ تن وزن داشته اند. از طرف دیگر معادنی که می توانستند این سنگ های بازالتی را از آنجا تهیه کنند در حدود ۸۰ کیلومتر و یا کمی دورتر بوده که می بایست با استفاده از رودخانه ها آن را منتقل نمایند. ۱۷ مورد از این مجسمه ها کشف شده که ۱۰ عدد از آن ها در سن لورنز قرار داشتند. بر اساس این ساختارها، حاکمان اغلب کلاه محافظ داشته و گاهی اوقات موضوعی با پنجه های جگوار بر روی پیشانی آن ها نشان داده می شد. می توان گفت که پنجه و یا بخشی از جگوار به عنوان نمادی از فدرت سیاسی و مذهبی بوده است.

واقعیت این است که این مجسمه های غول پیکر فقط سر را نشان می دهد و این ممکن است به دلیل اعتقادات فرهنگ مزوآمریکا بوده که می گویند سر انسان است که روح را در بر می گیرد. شاید مهمترین نکته در هنر اولمک کونزاک (Kunz Axe) باشد که در حال حاضر در موزه تاریخ طبیعی نیویورک قرار گرفته است. آن ها برای نشان دادن یک موجود همانند جگوار آن را با استفاده از ابزارهایی تراشیده و پس از آن جلا داده اند. حیوانات همواره موضوعی جالب توجه بوده اند، مخصوصا آن هایی که مانند جگوار و عقاب قدرتمند بوده اند. از نکات جالب توجه دیگر این است که اولمک ها، مجسمه های خود حتی آن ها که بسیار بزرگ بوده اند را دفن کرده اند. شاید این نوعی از مراسم تشریفاتی مرسوم آن ها بوده است.

تمدن اولمک با تمدن های سراسر مزوآمریکا در تماس بوده اند، به خصوص مجسمه سازی های آن ها و اشیاء در فاصله ای ۶۵۰ کیلیومتری دورتر از منطقه مرکزی اولمک یافت شده است. بسیاری از موارد مذهبی در اولمک به عنوان پایه ای برای عبادت های مشابه در تمدن های مایا و آزتک قرار گرفتند. این نفوذ هنری و مذهبی همراه با ویژگی های دقیقی از مراسم تشریفاتی، هرم ها، آیین های قربانی و دادگاه ها به این معنی بوده است که تمام فرهنگ های بعدی در مزوآمریکا از اولمک ها نشات گرفته اند. علاوه بر این بسیاری از نمادهای مذهبی اولمک مانند اژدهای آسمان نیز به شکلی مشابه در تمدن های بعدی این منطقه ظهور کرده اند.

جمعیت تمدن اولمک در سال های بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ پیش از میلاد به شدت کاهش یافته است. هرچند دلیل آن به طور کامل مشخص نیست اما باستان شناسان بر این باور هستند که این کاهش جمعیت ناشی از تغییرات زیست محیطی بوده است. به خصوص اینکه آلوده شدن رودخانه ها موجب کاهش میزان آب در دسترس مردم بوده است. نظریه دیگری که برای این کاهش جمعیت بیان می شود، نقل مکان کردن افراد به دلیل افزایش فعالیت های آتشفشانی می باشد. فوران های آتشفشانی در دوره های مختلف احتمالا در نهایت باعث شده تا تمدن اولمک مجبور شوند شهرهای خود را جا به جا نمایند.