مکان تاریخی و دیدنی هارونیه در مشهد

مکان تاریخی و دیدنی هارونیه در مشهد

هارونیه در مشهد : جای جای ایران عزیزمان دارای جاذبه های دیدنی و ارزشمندی است که هر کدام برای خودشان می توانند به عنوان یک قطب گردشگری در آن شهر یا استان تبدیل بشوند. در این مطلب می خواهیم به استان خراسان رضوی برویم و درباره بقعه ی هارونیه شرح دهیم. خراسان در طول تاریخ ایران زمین سرزمینی کهن و تاریخی بوده که از گذشته های دور محل وقایع ریز و درشت زیادی بوده است.

بیاتو کیش : می توان گفت یکی از افسانه ای ترین بناهایی که در خراسان وجود دارد بقعه ی هارونیه است. بقعه ای که در ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر مشهدو در مکانی که به توس شهرت دارد، قرار گرفته است. این بنای آجری بسیار خودنمایی می کند اما در مورد ساخت آن و همین طور در رابطه با سازنده آن، اطلاعات درستی در دسترس نیست و تنها چیزی که واضح است اینکه گنبد هارونیه، تنها بنای باقی مانده از شهر ویران توس است.
کارشناسان و پروهشگران زیادی سال هاست که بر روی این بنای تاریخی در حال تحقیق هستند تا راز و کاربری آن را کشف کنند. گفته شده که زمان ساخت این بنا به قرن های هفتم یا هشتم هجری قمری باز می گردد؛ اما این موضوع هنوز به طور کامل ثابت نشده است. هارونیه بنایی افسانه ای ست که کاربری اصلی آن هنوز شناخته نشده و همین موضوع بازدید از آن را جذاب تر می کند و آن را به یکی از پرطرفدارترین جاذبه های مشهدتبدیل کرده است. هارونیه در میان مردم با نام های بقعه هارونیه، گنبد هارونیه و بقعه هارون نیز شناخته می شود.

همان طور که گفته شد این بنای آجری تنها اثر باقی مانده در شهر توس به شمار می رود و در سال های اخیر به کمک سازمان آثار ملی و فرهنگی در اطراف بقعه حصار کشیده شده و فضای سبزی در محوطه به وجود آورده است. فردوسی در شاهنامه بنیانگذار این شهر را “طوس” پسر نوذر معرفی می کند. عوام نیز این ساختمان بلند را “زندان هارونیه” اما گردشگران داخلی و خارجی آن را به نام بنای هارونیه می شناسند و اینکه آیا به هارون الرشید ربط داشته است یا خیر ، خیلی مورد اطمینان نیست. از طرفی دیگر بنا را به عنوان مسجد جامع توس می شناسند و سنگ یاد بود امام محمد غزالی نیز در مجاورت بقعه نصب شده است.
در مورد کاربری بنا افسانه های بسیاری وجود دارد که به چند مورد آنها اشاره خواهیم کردیم، یکی از این افسانه ها مربوط به قرن ها پیش بوده که می گفتند هارون الرشید از این بقعه برای زندانی کردن مجرمان استفاده می کرده است، اما در برخی موارد دیگر گفته شده که در دوره ی پیش از اسلام این بنا آتشکده بوده است. حتی در کتب دیگری آمده که این بنا محل شکنجه ی امام موسی کاظم و تعدادی از پیروان وی بوده است.

علاوه بر اینها، برخی متون قدیمی هم از این بنا به عنوان نقاره خانه و مامونیه نام برده اند. اما هیچ کدام از این ها نمی تواند سندی محکم و مستند باشد و تنها افسانه هایی هستند که در مورد این بنا وجود دارد. به طور کلی نقشه اصلی این ساختمان به صورت ۴ گوش ساخته شده و در آن ویژگی هایی از معماری های قرن هشتم هجری به چشم می خورد. ابعاد کلی بنا به ترتیب ضلع شمالی ۱۹٫۵ متر، ضلع جنوبی ۲۰ متر، ضلع شرقی ۲۸ متر و ضلع غربی ۲۹ متر است. ساختمان این بنای تاریخی به طور کامل از آجر ساخته شده و دارای سبک معماری آذری است. یک گنبد دو پوسته ای سقف این بنا را می پوشاند و برای تزئین آن از هیچ کاشی استفاده نشده است. فضای داخلی آن از یک ایوان، ۴ شاه نشین، گنبدخانه و سه اتاق فرعی تشکیل می شود که تمام اینها در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد. فضای بیرونی نیز شامل سنگ یادبود کوچکی از امام محمد غزالی و باغچه ای مستطیلی شکل درست روبروی ایوان می شود. بنای هارونیه در کنار ویژگی های تاریخی خود از نظر عظمت، قطر پایه ها، قدرت ایستایی در کف و گنبد نیز شاخص شده است.

در مورد کاربری این بنا افسانه های زیادی وجود دارد که به چند مورد آنها اشاره خواهیم کردیم، یکی از این افسانه ها مربوط به قرن ها پیش بوده که می گفتند هارون الرشید از این بقعه برای زندانی کردن مجرمان استفاده می کرده است، اما در برخی موارد دیگر گفته شده است که در دوره ی پیش از اسلام این بنا آتشکده بوده است. حتی در کتب دیگری آمده است که این بنا محل شکنجه ی امام موسی کاظم و تعدادی از پیروان وی بوده است. علاوه بر اینها،‌ برخی متون قدیمی هم از این بنا به عنوان نقاره‌خانه و مامونیه نام برده‌اند.

بنای تاریخی بقعه هارونیه در مشهد دارای بخش های مختلی است که عبارتند از چهار شاه نشین، پنجره های مشبک، ایوانی رفیع، چهار ایوان صلیبی شکل در داخل، هشت طاق نما با قوس جناغی، سردانه و گنبد دو پوسته ی آجری به بلندی ۲۲ متر از کف زمین، که از اجزای اصلی این ساختمان هستند. در این بنا معمار با استفاده از تعدادی طاق نما به همراه قوس پنج و هفت و منفذهای ساده نورگیر، سایه روشنی ایجاد کرده است که باعث شده هم از بار دیوارها کم شود و هم بنا با شکوه تر به نظر آید.
در گذشته بقعه هارونیه در مشهد دارای سه در ورودی بوده است که امروزه ورودی شرقی و غربی آن بسته شده و به صورت پنجره مشبک در آمده است. ورودی بنا که به سوی جنوب باز می شود، عبارت از یک ایوان کفش کن با قوس جناغی به ارتفاع ۱۵/۵۰ متر، عمق سه و عرض هشت متر است که در دو طرف آن، دو جرز پهن با دو طاق نمای کشیده و بلند و یک حاشیه پهن افقی ایجاد شده و در نبش هر یک از دو جرز، دو نیم ستون با آجر محکم برپا شده است.

مسیر دسترسی به بقعه هارونیه
آدرس:‌ استان خراسان رضوی، جاده مشهد – قوچان، سه راه فردوسی، حاشیه بلوار شاهنامه، نرسیده به آرامگاه فردوسی، بقعه هارونیه

به منظور دسترسی به گنبد هارونیه در شهر مشهد باید به بخش مرکزی و دهستان طوس بروید زیرا این بقعه در آن جا قرار دارد. اگر اتومبیل شخصی ندارید می توانید از اتوبوس های خط ۲۰۲ میدان فردوسی تا آرامگاه فردوسی استفاده کنید. در ایستگاه شاهنامه ۶۴ پیاده شوید و در مقابلتان بقعه ی هارونیه قرار دارد. اگر هم با تاکسی خواستید به سمت این جاذبه ی تاریخی حرکت کنید می توانید به راننده بگویید که تا انتهای بلوار شاهنامه شما را ببرد و بعد از آن با اتوبوس یا ماشین های شخصی باید به سمت هارونیه بروید.