راهنمای گردشگری راهنمای گردشگری و سفر
عمارت ذوالفقاری یا همان موزه باستان شناسی از خانه های تاریخی بسیار زیبا در شهر زنجان است که قدمتش به دوره قاجار بر میگردد. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره این عمارت دیدنی بیشتر بدانید.
پیشینه عمارت محمود خان ذوالفقاری
این خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمود خان) در سال های آخر حکومت قاجار ساخته شد و بعد از درگذشت او محمودخان در آن اقامت داشته است. خاندان ذوالفقاری از قدیمی ترین و سرشناس ترین خا‌نواده های زنجان هستند که در گذشته از قدرت و نفوذ زیادی برخوردار بوده اند. در آن دوران این قسمت از شهر زنجان محل زندگی افراد ثروتمند بوده و مجموعه بناهایی در سبک و الگویی همسان همچون خانه وزیری، خانه خدیوی، عمارت دارایی و… در این محل ساخته شده بود. این محل قدیمی دالان آلتی نام دارد و در شمال سبزه میدان و مسجد جامع جنب تقاطع خیابان های زینبیه و طالقانی قرار دارد.
در آن زمان خانه ذوالفقاری ها کاربردی مسکونی و اداری برای حاکم شهر داشته است و از چندین بخش اندرونی، بیرونی و .. تشکیل شده بود که متاسفانه امروز تنها عمارت محمود خان ذوالفقاری پابرجا مانده است. محمود خان ذوالفقاری در زمان قضیه آذربایجان و فرقه دمکرات به مقابله با دمکرات ها پرداخت و به همین دلیل از شاه نشان و درجه سرهنگی دریافت کرد.
بعد از انقلاب اسلامی، عمارت ذوالفقاری دراختیار یکی از نهادهای انقلابی قرار گرفت و تا ثبت این بنا در فهرست آثار ملی کشور به دلیل متروک ماندن و عدم مراقبت های لازم آسیب فراوانی دید. در جریان توسعه و تعریض خیابان طالقانی دیوار و سردر ورودی خانه ذوالفقاری بطور کامل ویران شد. در سال های بعد نیز با اجرای طرح های عمران شهری، آسیب زیادی به خانه رسید. آسیب عمده با احداث خیابان زینبیه و عبور آن از داخل حیاط عمارت صورت گرفت، قسمتی از عرصه بنا از بین رفت و بخش عمده دیگر به پارک تبدیل شد. در سال ۱۳۷۹ میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و در این راستا ساختمان در چند مرحله مرمت شد. با انتقال مجموعه آثار بدست آمده از معدن نمک چهر آباد در سال ۱۳۸۶ موزه موقت مومیایی ها در این مکان احداث شد و در سال ۱۳۸۸ اولین موزه باستان شناسی استان زنجان در خانه ذوالفقاری گشایش یافت.
در ساخت خانه ذوالفقاری ها از معماری سنتی ایران استفاده شده اما تاثیرات معماری غربی و گوتیک به وضوح در آن مشاهده می شود. مساحت بنا ۱۱۷۶ متر مربع است که در دو طبقه قرار گرفته است. ساختمان قبل از تخریب دارای حصار، سر در ورودی، حیاط و بخش مسکونی و اداری بوده است که قبل از احداث خیابان ذوالفقاری (طالقانی کنونی) با یک شبکه ارتباطی در طبقه همکف و زیرزمین به یکدیگر مرتبط بوده اند. طبقه همکف بخش اداری و دفتری عمارت محسوب می شد و طبقه اول به بخش مسکونی اختصاص داشته است. مصالح بکار رفته در بنا خشت، آجر و سنگ و پوشش سقف خانه از نوع شیروانی است.
در مرکز سقف ساختمان نورگیری ساخته شده که کلاه فرنگی نامیده می شود. برای زیبا سازی خانه از ابزار متفاوتی مانند تزئینات فلزی، سنگی، آجری، گچی، چوبی و کاشی استفاده شده است. زیر دیوارها کاشی کاری با نقوش برجسته به رنگ های قهوه ای، زرد و قرمز قابل مشاهده هستند. از سنگ و گچ برای زیبا سازی ستون های ورودی طبقه همکف و ایوان ها استفاده شده است. سقف اتاق ها با چوب و نقش و نگارهای زیبا آراسته شده اما عمده کار تزئینات خانه در نمای جنوبی آن به کار رفته است. این قسمت بخ صورت یکپارچه آجرچینی شده و بر روی آن طرح های متفاوتی کشیده شده است.
همان گونه که گفته شد این شهر قدمتی دور و دراز دارد و اشیا باستانی شگفت انگیزی برای نمایش به عموم در موزه قرار دارد. همان گونه که بالاتر گفته شد برلی حفظ این اثر باستانی سازمان میراث فرهنگی زنجان تصمیم گرفت آن را مرمت و بازسازی کند و پس از آن در سال ۱۳۸۸، ۳ تن از مردان نمکی به این جا منتقل شده و موزه باستان شناسی زنجان افتتاح گردید. آثار باستانی مربوط به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی استان زنجان در امارت ذوالفقاری نگهداری می شود. قسمتی هم به مردان نمکی و منسوجات مردان نمکی اختصاص داده شده است.
در بخش پیش از تاریخ زنجان همه اشیا مربوط به چهار هزار،شش هزار،هفت هزار و حتی هشت هزارسال پیش استان هستند، در بخش تاریخس اشیا عصر آهن که مربوط به سه هزار سال پیش است و در بخش پس از اسلام آثار مربوط به قرن چهارم و پنجم هجری قمری تا دوره قاجاریه نگهداری می شود.
در موزه اشیای سفالی نگهداری می شوند که در تپه نور سلطانیه کشف شده اند. بر روی این تپه قدیمی که قدمت آن به دوران مس سنگی باز می گردد آثاری از معماری آن دوران قابل مشاهده است. بر روی ظروف به دست آمده نقوش هندسی و رنگ های معدنی دیده می شود و می توان تپه نور سلطانیه را تنها تپه این دوران دانست.
آدرس موزه: زنجان- سبزه میدان- عمارت ذوالفقاری
